Ruimte voor autonomie? Ja! Maar hoe ver ga je?

Veel ouders van hoogbegaafde kinderen merken een sterke behoefte aan autonomie bij hun kinderen. Regels worden uitvoerig bediscussieerd. Ze willen meepraten en serieus genomen worden. Ze willen hun eigen weg bewandelen. Maar hoever ga je daarin mee? Soms moeten ze toch ook gewoon doen wat jij als ouder zegt?

"Ja" en "Nee".

Met "Ja" bedoel ik dat ook hoogbegaafde kinderen wel degelijk sturing nodig hebben. Ook zij moeten leren om sommige dingen gewoon te doen ook als ze daar helemaal geen zin in hebben, zoals bijvoorbeeld een zinvolle bijdrage leveren aan het huishouden. Zo leren ze verantwoordelijk gedrag. De kunst is om in de manier waarop je afspraken maakt, ruimte te bieden voor hun autonomie en bij het handhaven van de afspraken je te richten op hun groeiproces in plaats van in een machtsstrijd te belanden.

Hier zal ik in deze blog straks verder op ingaan, maar eerst wil ik toelichten waar ik op doel met "Nee":

Soms zetten kinderen terecht vraagtekens bij de door jou opgelegde regels. Veel regels en gewoontes hebben we omdat we het zo gewend zijn en omdat iedereen het zo doet; niet omdat ze direct passend zijn in onze specifieke situatie. Omdat hoogbegaafde kinderen vaak kritische, onderzoekende kinderen zijn, zullen ze regels niet zomaar klakkeloos aannemen (en eigenlijk is dat een prima eigenschap ook al is dat soms nogal vermoeiend). Regels moeten nut hebben. Bij het opvoeden van een hoogbegaafd kind ontkom je er niet aan om regels en gewoontes onder de loep te nemen en te onderzoeken wat het onderliggende doel of behoefte is. Waar gaat het precies om?
Ter illustratie: Regel: 01.00 thuis na een feest. Onderliggend doel: uitgerust zijn, of veiligheid of...... Vaak zijn en meerdere mogelijkheden om een onderliggend doel te bereiken en is de automatisch opgelegde regel niet altijd de best passende oplossing. In veel gevallen kunnen kinderen heel goed meedenken over hoe er aan een onderliggende doel voldaan kan worden. Aan het onderliggende doel valt niet te tornen, en dat snappen ze ook, maar de weg er naar toe kan op vele manieren.
Dat onderzoeken en afstemmen kost veel tijd en energie. (conflicten hebben over regels trouwens ook) Het goede nieuws is dat je, als je op deze manier naar regels kijkt en met respect naar elkaar luistert, een kind heel waardevolle levensvaardigheden meegeeft waar het de rest van zijn leven baat bij heeft.

Zoals gezegd betekent oog hebben voor de behoeften van kinderen absoluut niet dat we hen altijd hun zin moeten geven als ze ergens geen zin in hebben. Ook kritische, eigengereide, onderzoekende, intense kinderen zullen uiteindelijk gelukkiger zijn als ze leren om zich verantwoordelijk te gedragen en afspraken na te komen.

Tips voor het effectief maken en handhaven van afspraken:

1. Maak afspraken op een rustig moment in een prettig gesprek waarin ieder zijn gevoelens kan uiten.
   Ga bijvoorbeeld in plaats van een taak op te leggen een gesprek aan over de mogelijkheden waarop het kind bijdraagt aan het huishouden. Bijvoorbeeld door o.a. het gras te maaien.
2. Brainstorm over mogelijke oplossingen en kies een oplossing/tijd die voor beiden goed voelt.
   "Bijv.: Voor mij is het belangrijk dat het gras er netjes uitziet tijdens de barbecue volgende zondag. Wat zou voor jou een goede tijd zijn om het te maaien? enz. " 
3. Spreek een specifieke deadline af tot op de minuut nauwkeurig.
   Kies hierbij een moment waarop je in staat bent om te controleren of de afspraak is nagekomen en met voldoende ruimte om de taak alsnog te doen als het nog niet gebeurd is. Dus niet op het moment dat je net aan tafel wilt of andere dingen te doen hebt.
   Bijvoorbeeld: Afspraak: donderdag 16.00 uur is het gras gemaaid.
4. Ken kinderen goed genoeg om te weten dat ze zich niet altijd aan de deadline houden. Grasmaaien staat waarschijnlijk helemaal onder aan het prioriteitenlijstje. Handhaaf de deadline op ferme en vriendelijke manier. Houd ze verantwoordelijk. Dat houdt in:

• Houd opmerkingen neutraal en beknopt.
  Als donderdag om 16.00 uur het gras niet is gemaaid:  "Ik zie dat het gras nog niet is gemaaid. Ik wil graag dat je dat nu eerst even doet".
• In antwoord op bezwaren: “Wat was onze afspraak?”
• Bij verdere bezwaren: NIET praten, ga NIET in discussie. Zeker hoogbegaafde kinderen zijn heel goed in staat om precies die argumenten te bedenken waar je gevoelig voor bent. Laat je niet verleiden. Gebruik vriendelijke non-verbale communicatie: wijs bijvoorbeeld op je horloge, glimlach begrijpend, geef een aai over de bol en wijs nogmaals op je horloge. Heb geduld en vertrouwen. Waar het om gaat is dat je vriendelijk uitstraalt dat je verwacht dat hij het alsnog doet. Blijf in contact tot hij aan de slag gaat. Hoogbegaafde kinderen hebben over het algemeen een groot rechtvaardigheidsgevoel; vertrouw daarop.
• Als het kind gaat doen wat hij moet doen (ook al is het grommend en boos) bedank hem dat hij zich aan de afspraak houdt. Als hij te brutaal is kun je dat op een ander moment bespreken, maar niet nu.

Valkuilen:

Als een vooraf gemaakte afspraak niet concreet genoeg is wordt het handhaven lastig. "Donderdagmiddag" is te vaag. Als je het kind dan aanspreekt op zijn verantwoordelijkheid is er ruimte genoeg voor discussie (straks...) en als je daar aan begint.......

Vaak verwachten volwassenen dat kinderen hetzelfde verantwoordelijkheidsgevoel hebben als volwassenen en voelen we ons verontwaardigd als kinderen zich niet aan de afspraak houden. In werkelijkheid is het een leerproces. Kinderen zijn meestal helemaal niet geïnteresseerd in de taak die ze moeten doen. De toets, de afspraak met een vriend(in), er goed uit willen zien en dus nog even .....,  is vele malen belangrijker. De taak verdwijnt daarmee uit beeld. Dat betekent niet dat ze de taak niet hoeven te doen. Dat moeten ze wel. Zo leren ze verantwoordelijk gedrag. Maar je snijdt jezelf in de vingers als je ervan uitgaat dat ze het vanzelf gaan doen. Als je geluk hebt doen ze het vanzelf, maar meestal vereist dit de nodige sturing. 

De verleiding is misschien groot om vanuit je irritatie te veroordelen en te bekritiseren in plaats van neutraal bij je punt te blijven. Besef dat kritiek uiten, discussie en verzet oproept. Als jij vriendelijk en respectvol blijft en uitstraalt dat je ervan uitgaat dat hij zich alsnog aan zijn afspraak houdt, weet een kind zelf dat het niet klopt als hij zich niet aan de afspraak houdt. Zodra jij hem bekritiseert gaat hij op zoek naar uitvluchten, tegenargumenten enzovoort en verdwijnt het gevoel van verantwoordelijkheid naar de achtergrond. 

De aanpak in deze blog is overgenomen van Jane Nelsen. Haar manier van opvoeden heet "Positive Discipline" en sluit heel goed aan bij de aard van hoogbegaafde kinderen. In mijn ogen een aanrader voor iedereen die ferme, vriendelijke opbouwende sturing wil geven zonder straf.

Als je vragen hebt over het opvoeden van (hoogbegaafde) kinderen of als je wilt dat iemand even meedenkt over een prettige effectieve aanpak, neem dan gerust contact op met Buro Mare: www.buromare.nl

Als je de ideeën uit dit bericht waardevol vindt dan kun je ze helpen verspreiden via de buttons onder aan de pagina. Samen bouwen we aan een prettig passend opvoedingsklimaat voor hoogbegaafde kinderen.

Hartelijke groet,
Marieke van der Zee

Hoe zorg ik voor de juiste voedingsbodem voor mijn hoogbegaafde puber?

De pubertijd is een overgangsfase naar volwassenheid, een woelige periode waarin bestaande patronen verschuiven. Pubers zijn minder afhankelijk geworden van hun ouders en richten zich veel meer dan voorheen op hun leeftijdgenoten. Dit betekent dat je hun gedrag en ideeën alleen nog kunt beïnvloeden vanuit authentiek contact en wederzijds respect.

Voor authentiek contact en wederzijds respect is het van belang om je bewust te zijn van je eigen drijfveren en blokkades en hoe je die (vaak onbewust) doorgeeft aan je kinderen.

Collega Nicoline van der Heijden verwoordt dit mooi als ze vertelt over haar eigen leerproces.


"Opvoeden; Op zoek naar de juiste voeding.
Woorden hebben naast een betekenis vaak ook een gevoelswaarde. 
Zo heeft het woord opvoeden voor mij een negatieve bijklank doordat het verbonden is aan woorden als: disciplineren, oordelen, bestraffen, macht uitoefenen, beter weten, verwijten. Dit heeft weer alles te maken met de manier waarop ik het aandeel van mijn vader in mijn opvoeding, vooral de pubertijd, heb ervaren. 
Om iets van het gedrag van mijn vader te begrijpen ga ik terug in zijn geschiedenis. 
Mijn vader werd geboren in 1918 in een arm arbeidersgezin dat 6 kindermonden te voeden had. Mijn vader was slim en hield van leren. Aan het einde van de basisschool kwam de ‘hoofdonderwijzer’ thuis langs om mijn opa ervan te overtuigen dat hij mijn vader naar het gymnasium moest laten gaan. Een weg van leren en ontwikkelen lag voor hem open. Mijn opa zei alleen: ‘dat is niet voor ons soort mensen’. Daar moest mijn vader het mee doen en dat verklaart veel van de houding waarmee hij de opvoeding van mijn broer en mij ter hand nam. Alleen waren de tijden inmiddels drastisch veranderd. Mijn broer en ik werden geboren in de jaren zestig in een intellectueel gezin dat geen geldzorgen had. De samenleving zinderde van nieuwe geluiden zoals vrijheid, creativiteit, gelijkwaardigheid. Wij waren ook slim en hadden daarnaast nog wat andere talenten die meer in de creatieve richting zaten en waar, in ieder geval mijn aandacht , meer naar uitging. Mijn vader kon zich niet voorstellen dat je met onze capaciteiten niet naar het gymnasium zou gaan. Mijn broer heeft het nog een jaartje geprobeerd maar ‘zakte toch af’ naar het VWO en leek ook daar af te zakken. Ieder jaar met zijn hakken over de sloot. Mijn vader en broer belandden in een jarenlange schoolprestatie oorlog. Geen goede cijfers had consequenties voor de krantenwijk, uitgaan en zo nog wat meer dingen. Allemaal ‘voor zijn eigen bestwil’. Mijn broer verzette zich tegen deze aanpak door overal tegenin te gaan. Waar mijn broer rebelleerde koos ik voor een andere strategie. Deze bestond er juist uit zo min mogelijk wrijving op te roepen. Ik oefende in onzichtbaar
zijn en deed netjes mijn best. Van een intrinsieke leerprikkel was geen sprake. Mijn goede cijfers waren een vrijbrief om met rust gelaten te worden. Onze vader had, dat weet ik zeker, het beste met ons voor. Alleen projecteerde hij zíjn verlangens en wensen op ons. Door de manier waarop hij dat deed kregen wij het gevoel dat we er zelf niet toe deden. Of we zelf niet konden beslissen over belangrijke zaken in ons eigen leven. We voelden ons niet gezien en niet gehoord. 
Toen ik zelf moeder werd merkte dat ik soms dingen uit mijn eigen opvoeding kopieerde; zaken die me in mijn eigen opvoeding hadden gekwetst of gestoord. Woorden gesproken voor ik er erg in had en reacties gegeven zonder er bij na te denken. 
Ik ging me verdiepen in de invloed van gedrag van ouders en leerkrachten op de groei en ontwikkeling van kinderen. Nu geef ik vanuit de kennis en inzichten die ik heb opgedaan tijdens mijn opleidingen in Systemisch Werk, Transactionele Analyse en Logosynthese trainingen aan ouders en leerkrachten waarin ik werk met de vraag: Hoe kunnen we onze eigen, vaak onbewuste gedragspatronen, gericht op eigen overleven, ombuigen naar beïnvloedingsstrategieën die er op gericht zijn onze kinderen te laten groeien vanuit zelfbewustzijn. 
Ook voor mezelf blijft dat nog dagelijks een spannend en machtig interessant gebied. En ook in mijn rol van trainer sta ik telkens voor dezelfde uitdagende vraag die iedere ouder en leerkracht bezighoudt: Hoe zorg ik voor de juiste voedingsbodem waardoor de ander kan gaan groeien vanuit zijn kern.”
Nicoline v.d. Heijden; trainer, coach en acteur.


Nicoline en ik geven samen trainingen aan ouders van hoogbegaafde pubers om hen verder te helpen in hun zoektocht naar de juiste voedingsbodem. Na deze 2-daagse training heb je meer inzicht in het gedrag van je hoogbegaafde puber en ben je in staat hier op een positieve manier invloed op uit te oefenen.

De volgende trainingen zijn op zondag 24 maart & 21 april 2013 en op zondag 13 oktober & 10 november 2013. Klik voor meer informatie op http://buromare.nl/training-opvoeden-van-hoogbegaafde-pubers

Als je de ideeën uit dit bericht waardevol vindt dan kun je ze helpen verspreiden via de buttons onder aan de pagina. Samen bouwen we aan een prettig passend opvoedingsklimaat voor hoogbegaafde kinderen.

Hartelijke groet,
Marieke van der Zee